Xоосон хонох,я.д.у.у байсан ч болно аавыг минь буцаагаад аваад ирээч гэж бяцхан зүрхэндээ залбирч у.й.л.д.а.г байсан
Анх ухаан орж юм санахын аав гэдэг хүн а.р.х.и у.у.ж гэр орноор дүүрэн х.э.р.ү.ү.л .у.р.у.у.л.т.а.й даамжирсаар ,з.о.д.о.о.н з.о.х.и.о.н болж ижий минь их л з.о.в.о.х.ы.г хардагсан..Намайг Удвал дүүг минь Халиунаа гэдэг тиймээ миний аав а.р.х.и.ч.и.н…
Юугаа ч мэдэхгүй нялх багаас айлын хүн болж хүний эхнэр,хүүхдийн ээж болох хүртэл аав минь а.р.х.и.а у.у.с.а.а.р байсан юм бүхэл бүтэн 30иад жил санж…
Эцэг минь а.р.х.и гэдэг зүйлнээс болж э.в.д.э.р.ч х.а.р н.я.л.х.а.а.с.а.а л бяцхан зүрхэндээ а.й.д.а.с тээж,ээж минь ө.н.ч.и.н. дэрэн дээр бүлээн н.у.л.и.м.с.а.а. ю.ү.л.ж,шөнө ихэнхдээ л х.а.р.д.а.р.ж с.э.р.д.э.г байсан…Намайг 12нас дүүг минь 9 нас хүрэх тээр жил ээж минь ингэж хэлсэн юм..
Миний хоёр хүүхэд сайн сонс удахгүй том болохоороо ээжийгээ ойлгоно байхаа
та хоёрыгоо аавтай байлгах гэж,асаасан голомтоо бүтэн үлдээх гэж ээж нь арав гаран жил з.о.в.л.о.о хүний мэддэггүй з.о.в.л.о.н.г т.у.у.ч.и.ж хэн ч .г.о.м.д.л.о.х.г.ү.й өдий хүрсэн үрс минь
Аавыг чинь а.р.х.и гэдэг зүйлнээс хол байлгах гэж хийгээйгүй д.о.м Хэрэглээгүй арга Очоогүй үзмэрч гэж бараг байхгүй бүх л хүн дээр очсон энэ хүрээд ээжийнх тэнхээ дууслаа адаг сүүлд нь энэ хүнд а.л.у.у.л.ч.и.х.в.а.л та хоер минь ө.н.ч.и.р.ч,
эцэг эх минь энэлэнэ шүү дээ я.с минь бүтэн байгаа цагт аав ээжийнхээ хаяаг л бараадьяа та хоёр аав дээрээ үлдэх үү ээжийгээ дагаад явах уу гэж асуусан юм…
Энэ явдал болохоос өмнө аав ээж хоер минь хэд хэд л с.а.л.ж. нийлж байсан аргаа бараад ээж маань-өвөө эмээ лүү бид хоёрыг аваад явдаг байсан биз.
Араас нь ирж ахиад тэгэхгүй хань минь уучил с.о.г.т.у.у.д.а.а. л г.а.р х.ү.р.с.э.н байна гээл нөгөөх л а.р.х.и д.а.р.с.а.н.д.а.а б.у.р.у.у.г.аа чи.х.н.э ээж минь яах вэ дээ итгээд л үртэй хүн чинь уучлахгүй гээд ч яах юм дагаад л явна…
сүүлдээ энэ х.э.р.э.г даамжирсаар хааяа нэг г.а.р х.ү.р.д.э.г байсан хүн бараг а.р.х.и. у.у.х. тоолондоо ээжийг минь з.о.д.о.ж.,аа.ш. а.в.и.р. нь. .э.в.д.э.рч,өөрт байгаа үнэтэй цайтай бүхнээ нууж а.р.х.и.н.д өгнө ,
нийлж а.р.х.и у.у.д.а.г хүмүүсээ авчирч а.р.х.и.д.а.н.а,яаж ч а.р.х.и у.у.с.а.н гэртээ ирдэг хонодог байсан хүн сүүлдээ бүр гэр орондоо ч ирэхээ болино араас нь сураг ажиг тавиад найз нөхөд,ажлын хүмүүсээс нь асуугаад очихлоор ирлээ гэж ээжийг минь з.о.д.н.о…Эцэс төгсгөлгүй зүйлийг туулсан юм шүү ээж минь…
Аав ээж хоер минь наймаа хийдэг байсан болохоор гурван өрөө байртай үүднээсээ авхуулаад битүү хивс зулсан л айл байсан гэхдээ аз жаргал гэдэг эд хөрөнгөнд бус итгэл,хайран дээр тогтдогийг түүнээс л ойлгомоор…
-Хөл дээрээ босох гэж тэмцсэн жилүүд…
Аав ээж минь с.а.л.а.а.д бид өвөөгийнхөө хаяаг бараадсан юм…
Байсан байраа аавын т.а.в.ь.с.а.н ө.р.ө.н.д өгөөд ээж Би Халиунаа бид гурав очих ч газаргүй болж үлдсэн.
Учир нь юу вэ гэвэл Аав ээж хоер наймаа хийдэг байсан бөгөөд ээлжилж Бээжин лүү явж бараагаа татдаг байсан юм ихэнхдээ аав явна ээж бид хоерыг харж хандаал гэр орны ажил гээд эмэгтэй хүн болохоор араас нь чангаах зүйл бишгүй байсан биз тэгэж явсаар ээж нэг удаа бараандаа явах болоод үгүй ээ болоод ч гэж дээ аав гэнэт чи явчихаад ир гэсэн юм гэнэ лээ
-би хоер хүүхдээ хараад байж байя
тэгээд ээж бээжинд очоод урьд нь очиж байсан болохоор таньдаг өвөр монгол хүний б.у.у.д.а.л.д өрөө аваад юм хумаа эмхэлж цэгцлээд,авсан бараагаа г.а.х.а.й.н.д.а.а чи.х.ү.ү.л.э.э.д сууж байсан чинь баахан хятад хүмүүс ш.а.а.г.а.а.д ороод ирж л дээ
ээж бүр гайхаад юу болов яав ?гээд асууж сураад бас б.у.у.д.л.ы.н.х нь эзэн зүс таних өвөрмонгол ах нөгөө хятад хүмүүсийг яах гэж явааг нь асуусан чинь аавын зургийг харуулсан гэж байгаа юм энэ хүн бид нарт ө.р.т.э.й
чи энэ хүний эхнэр гэж байна чамаас энэ хүний ө.р.и.й.г авна гэж хэлээд улаан г.а.л.з.у.у да.й.р.х.а.а.р нь бараа янзалж байсан хүмүүс болон б.у.у.д.л.ы.н эзэн өвөр монгол ах ээжийг ха.м.г.а.а.л.ж тэр хүмүүсийг өрөөнөөс нь гаргасан гэдэг..
ӨВӨР монгол хүн ээжд дараа нь хэлсэн:
чи ахиж битгий ийшээ зүглээрэй чи тэр хүнтэй ирдэггүй тулдаа л чамайг эхнэр нь биш гээд энэ удаад өнөөдрийн хятдуудыг явуулж чадлаа их а.ю.у.й.л.т.а.й шүү!
чамайг нэг гудамжинд л явж байхад чинь з.о.х.и.о.д а.л.ч.и.ж. мэдэх хүмүүс байгаа юм ингэж э.н.д.с.э.н хүмүүс зөндөө байдаг сайн санаат тэр ах ээжд минь хэлээд воганд нь суулгаад өгсөн гэдэг сүүлд ээжээсээ н.у.л.и.м.с.т.а.й нүдээр ярьж байхыг сонс сон…
Ээж ярихдаа барааныхаа мөнгийг воганд алдчихлаа гэж зөндөө ярьдаг байсан араас нь хүн амьтнаас мөнгө зээлээд бараагаа авчирч байсан удаа цөөнгүй ,эсвэл а.р.х.и у.у.г.а.а.д ба..а.р.а.н.д юмаа алдчихлаа,гэрлүүгээ явж байгаад юмаа д.э.э.р.э.м.д.ү.ү.л.ч.и.х.л.э.э гээд л ирнэ тэр болгоныг өнгөрөөж тэвчиж хэтэрхий зөөлөн байсан л миний буруу боллоо гэж ярьсан юм..
Ингээд ээж минь наймаа хийх ч нүүргүй,хураасан хөрөнгө ч байхгүй,орох орон ч үгүй хоер хүүхдээ хөтлөөд з.ү.р.х.э.н.д.э.э ш.а.р.х.т.а.й,нүдэндээ н.у.л.и.м.с.т.а.й. хоцорсон юм…Гэхдээ ээж минь бууж өгөөгүй амьдралаа босгохын төлөө хоёр үрээ хоолонд хүргэхийн төлөө дахиад л з.о.в.л.о.н.г сөрж хөл дээрээ босох гэж тэмцэж,тэвчсэн …
Тиймээ… Эм хүн а.м.и.а. т.а.с.а.р.т.а.л
Эр хүн т.а.м.и.р.а.а. .т.а.с.а.р.т.а.л тэвчдэг гэж юутай үнэн үг вэ???
Үнэндээ мөнгө мөнгө шиг үнэ цэнэтэй байсан үе болохоор сумын төвийн байшин 1сая 500 гэж байсан юм билээ…
Ээж минь наймаа хийж байсан болохоор үлдэгдэл бараа гээд жаал жуул юмаа хөдөөний хүмүүсд арилжиж оронд нь хонь мал аваад өвөөтэй хамт хонь малаа төврүү оруулж м.а.х болгож арилжаад дүнгэн данган ямартай ч орох оронтой сумын төвд байхаар болсон юм ..Учир нь хөдөө гарчихья гэхээр би 4дүгээр ангид,дүү минь 2дугаар ангид орох жил байсан
Ингээд сумын төвд ээжийн эзэмшсэн мэрэгжилээр ажил олдохгүй
яаж?х.о.о.с.о.н хонохгүй хоёр идэхгүй хүүхдээ сургуульд оруулчихмаар,том болж байгаа хүүхэд өмсөж зүүх,идэж уух шинэ газар дасах гэж хэрэндээ л чардайсан гэх…
Наймаа арилжаа хийгээд мөнгөтэй хөрөнгөтэй,баян цатгалан явахад найз нөхөд,хамаатай садан бишгүйдээ байсан бөгөөд нөхрөөсөө с.а.л.а.в уу үгүй юу өвөө эмээгээс өөр наашаа гэх хүнгүй болж дээшээ тэнгэр хол доошоо газар хатуу гэгчийн үлгэрээр а.м.ь зу.у.х.,ам.ь.д. үл.д.э.х тэмцэлд эцэс төгсгөлгүй үргэлжилсэн юм …
Эхэндээ наймаа хийж болохгүй болсон ч үлдэгдэл бараагаа зарж дээрээс нь хүн хараас мөнгө зээлж хамт наймаа хийж зах дээр зэргэлдээ зогсдог байсан найздаа ээж минь хүүхдийн хувцас өвлийн куртик гээд улирлын чанартай бараа авчруулж нөгөө бараагаа голцуу бэлэн мөнгөөр бус цалин буухаар ноолуур гарахаар гээд хөдөөний хүмүүсд зээлээр өгч багахан мөнгөөр эргэлддэг байлаа…
эргээд тэр хүмүүсээсээ мөнгөө цуглуулж авах гэж элдэв хоёроор хэлүүлж з.а.г.н.у.у.л.н.а,араас нь хэдэн өдрөөр явна арай гэж цуглуулсан мөнгөндөө өөртөө ч хувцас хунар авч чадахгүй хотруу өгөөд л бараа авчруулна жил ямартай ч хоосон хонохгүй хоёр идэхгүй хавартай золгосон юм…
Энэ бүхнийг туулахад ээжийгээ ямар их тэвчээр,ямар их хайр гаргасныг хэмжээлэх ч аргагүй..Ганц бие 30гаранхан настай эмэгтэй элдэв х.о.в.о.н.д орооцолж сум жижигхэн болохоор,орсон,гарсан эр хүн болгонтой л х.а.р.д.а.х.а.а.с авахуулаад,
энэ эмэгтэйгээс болоод нөхөр нь г.у.й.л.а.г.ч.и.н үлдсэн гэсэн гэх яриа чих д.э.л.с.э.ж.,хараагүй юмаа амаараа ярьж х.а.в.ь.т.с.а.н о.й.р.т.с.о.н бүхэндээ а.м.н.ы. з.у.г.а.а болгодог байсныг сонссон ч сонсоогүй мэт өнгөрүүлж ш.а.н.а.л.а.ж явсан биз…
Бид нарын авч байсан байшин нь дээр үеийн орос ах нарын барьж байсан модон бөөрөөрөө айл болгон холбогдсон нэг давхар хоер өрөөтэй,доороо жижигхэн зоорьтой баригдаад олон жил болсон байшин байсан…
Өвлийн тэсгэм хүйтэнд гэрт түлсэн түлээнд дулаацахгүй- түлээний м.а.н.г.а.с,зундаа ид халуунд сэрүүнийг үзэхгүй халдаг тийм л байсан,,,
Гэхдээ гэртэй болсондоо ямар их баярлаж байсан гээч..
Аав гэдэг үг амнаас эвлэж гарахаа болж хэдий жаахан байсан ч үг дуу цөөтэй,у.й.л.а.х з.ө.р.ү.ү.д.л.эх нь ихсэж ээжийгээ ш.а.н.а.л.г.а.х болсон юм ..
Зүрхэндээ залбирч айлын хүүхдүүдийг аавдаа хөтлүүлж явахад нь өөрийн эрхгүй харц тогтоож,араас нь хараад л дүүгээ хөтлөөд үлддэг сэн…Бурхан гэж байдаг бол хоосон хонох,я.д.у.у байсан ч болно аавыг минь буцаагаад аваад ирээч гэж бяцхан зүрхэндээ залбирч у.й.л.д.а.г байсан…
Одоо ч бодоход з.ү.р.х минь х.ө.н.д.ү.ү.р.л.э.ж нүд минь н.у.л.и.м.с.а.а.р бүрхдэг…
Тэр зун дүүтэйгөө өвөө эмээгийндээ очиж саахалтын хүүхдүүдтэй тоглож суухад Халиунаа маань айлын хүүхдүүдтэй тоглож суугаад нэг хүүхэд нь чиний аав машин барьж чадах уу гэж асуусан юм билээ
Халиунаа-чадна
Айлын хүүхэд-тэгээд танай аав чинь хаана байгаа юм гээд асууж л дээ
Дүүгээ у.й.л.а.х.а.а.р би гүйгээд л очлоо яасан миний дүү гэсэн чинь нөгөө хүүхэд рүү харж байснаа
миний аав машин барьж чадна мэдэв үү гээд хэнгэнтэл у.й.л.а.а.д гүйгээд явчихсан юм тэр үед хэдий жаахан байсан ч дүүгээ хараад ямар их ө.р.ө.в.д.ө.ж байснаа санадаг юм…
Айлын хүүхэдтэй тоглоод м.а.р.г.а.л.д.а.ж,м.у.у.д.а.х асуудал гарна эцэггүй хүүхэд л б.у.р.у.у.д.д.аг энэ хорвоогийн хууль гэлтэй…Д.а.р.у.у.л.г.а.г.г.ү.й а.м.ь.т.а.н,эцэг нь тийм юм чинь энэ ийм байхгүй яах юм гээд айлын аниа нар загнана
За тэр ч яах вэ???
..Өвлийн жавраас урьтаж өөрсдөө бэлдсэн түлээ арай ядан хавартай золгуулна..
Хавар гэж заримдаа өвлийн жавраас ч долоон дор нүүр нүдгүй шороогоор шуурч гэрт хүйт даана…
Түлээгээ дуусчихсан болохоор хагас бүтэн сайн тааруулж усны тэрэг түрээд хэдэн шуудаа аваад л аргалд явна ..
Одоо бодоод байхнээ хүүхэд байхад их л и.ч.д.э.г байсан сан..
манайх яаг сумын төвийн сургуулийн хажуугаар өнгөрч гэрлүүгээ ордог байсан болохоор
ангийн хүүхдүүдтэй таарчихвий,
таньдаг хүнтэй таарчихвий гээд л хурдан хурдан алхаал …
Нэг муу жижигхэн тэргэн дээр хичнээн шуудайгаар нь овоолчихоод явдаг сан.
Хаврын тэнгэр өглөө цэлмэг байгаа хэрнээ өдөр нь нүүр нүдгүй улаан шороо эргэлдчихдэг болохоор гэртээ нүд шороо тоос орсоноос болоод н.у.л.и.м.с урсаад халтайчихсан,аманд шажигнатал шороо жажлагдаад орж ирдэг сэн…
Ээж минь бидний төлөө юугаа ч хайрлаагүй
залуу нас
Эрүүл мэнд
Өөрийн аз жаргал
Амьдралынхаа бүхий цаг хугацаанд хоёр охиныхоо төлөө нойроо х.у.г.а.с.л.а.ж,з.о.в.л.о.н.г.о.о у.м.а.р.т.а.ж явсан…
Олсон мөнгөөрөө хааяа бид хоёрт амттан авч өгнө
-ээж нь дараа мөнгөтэй болохоороо өдөр болгон гоё амттай чихэр авч өгнөө гээд л ярина одоо ч сэтгэлд тодхон үлдэждээ тэр жилүүд…
Бага ангиас ахлах ангируу шилжих тээр жил аавыгаа ээжээсээ н.э.х.э.х. нь олширч юм л бол ээждээ у.у.р.л.а.ж,аавруугаа явна,аавыг минь аваад ир,та л миний аавыг явуулсан гэж ижийгийнхээ з.ү.р.х.и.й.г у.р.ж т.а.с.д.а.ж хүн болсоноо хожмоо санахад сэтгэл минь ө.в.д.д.ө.г…
Гэтэл бидний н.э.х.э..э.д,санаж б.э.т.г.э.р.э.э.д байгаа тэр хүн чинь у.у.с.а.н а.р.х.и.н.ы ш.и.л.н.э.э.с.ээ ч долоон д.о.р үзэж хүүхдүүдээ х.о.г шиг х.а.я.с.а.н шүү дээ…
Ингээд сургуулиа төгслөө аймагт өгсөн хичээлийнхээ оноо,ур чадварын шалгалтаараа нэгт жагсаж сургуульд орох болов..Ижий минь бөөн баяр би ч хүссэн сургуульдаа орох нь гээд хөл газар хүрэхгүй баярлав…
Ээж нэг өдөр сургуульдаа явах боллоо аавтай чинь ярья охин чинь сургуульд орсон төлбөр мөнгөнд нэмэр болоорой гэж хэлье олон жил холбоогүй байсан болохоор ярихлаар баярлах байх
хүүхдүүд дээрээ ирж уулзах биз гээд ….
Таньж мэддэг хүн хараас нь дам дам сурагласаар өөрийнх дугаарыг олов..
Тэгээд ярьлаа…
Сайн уу сайн сууж байна уу???
…….байна аа
Өө сайн сайн байна уу та гурав минь сайн уу
Хоер охин минь сайн уу гээд л хэсэг ярив…
Бид хоер ч ээжийн хажууд үг сонсоостой аав юу гэх бол гүйгээд л ирнэ дээ гээд хүлээж суутал…
Охин нь сургуульд орсон хагас өнчин гэж бүртгэлээр төлбөрийн 70% ийг улсаас төлнө гэсэн үлдэгдэл хэдэн төгрөгний зөрүү дээрээс нь хоол унд сургуулийн дотуур байрны мөнгө гээд хэдэн төгрөг байвал охиндоо нэмэрлээрэй гэтэл…
Наад хоёр хүүхэд чинь надад х.э.р.э.г.г.ү.й
Чи намайг о.р.х.и.о.д явсан биздээ
Чиний асуудал өөрөө шийд гэж хэлээд утсаа салгасан юм даа..
Ингээд аав гэдэг хүн бид хоёрын хувьд х.ө.н.д.ү.ү.р.т.э.й хэвээр үлдсэн юм…
Дахиад л ээжийн минь сэтгэлийг с.э.м.л.э.э.д тэр хүн ү.ү.р.д бидний амьдралаас явсан юм…
Тиймээ…Эм хүн а.м.и.а. .т.а.с.а.р.т.а.л тэвчдэг юм билээ
Ээж минь Халиунаа бид хоёрыг хүссэн их сургуульд сургаж одоог хүртэл хажууд минь бүхий л зүйлээ зориулсаар яваа нэгэн..Хэзээ ч зовлонтой байна гэж у.й.лж суугаагүй,хэцүү байна гээд үрсээ орхиогүй амьд б.у.р.х.а.н юм шүү дээ ээж минь…
Амьдрал эмэгтэй хүнийг дэндүү их өгөөмөр,дэндүү их тэвчээртэй,дэндүү их хайр энэрэлтэй бүтээждээ…Ийм сайхан ээж заяасан,ийм сайхан ээжийн охин болох хувь тавилан хайрласан
Амьдрал Чамд Баярлалаа
Зохиолч Б.Пагамсүрэн
